W pierwszych dwóch miesiącach 2025 roku USA importowały chińskie towary za 75,5 miliarda dolarów (wzrost z 73,4 mld w tym samym okresie 2024 roku). Należy zaznaczyć, że jeszcze w 2020 roku, w tych samych miesiącach, import ten wynosił 44  miliardy dolarów.

Wzrost eksportu Chin do USA w porównywanych okresach wyniósł 71%, jednak ogólny wzrost eksportu chińskiego wyniósł 84%. Co istotne, w styczniu i lutym 2025 roku USA nie były najważniejszym odbiorcą chińskiego eksportu, bowiem zostały wyprzedzone przez  państwa ASEAN, do których eksport wyniósł 87 miliardów dolarów, oraz Unię Europejską – 79 miliardów dolarów. Istotne jest również, że Unia Europejska jest największym eksportem do USA; unijny eksport w omawianym okresie wyniósł 54 miliardy USD. Również państwa ASEAN są powiązane gospodarczo z USA i wyeksportowały tam towary o wartości 29 miliardów USD.

Reasumując, cła dotkną chińską gospodarkę podwójnie, ograniczając eksport zarówno do USA jak i pośrednio do państw ASEAN (w wyniku nałożonych na ten region wysokich ceł). Jednocześnie Chiny będą miały problem z przekierowaniem swojego eksportu, gdyż prognozy gospodarcze dla Unii Europejskiej nie zapowiadają możliwości szybkiego wzrostu konsumpcji, a kolejny pod względem wielkości importu z Chin region, czyli Ameryka Łacińska (42 miliardy USD importu w omawianym okresie) od przynajmniej dekady boryka się z problemami gospodarczymi, zaś prognozy jej wzrostu gospodarczego na następne lata oscylują w okolicach 2% PKB.

Państwami, które posiadają odpowiednią liczbę ludności, dużą gospodarkę oraz perspektywę dynamicznego wzrostu gospodarczego i które mogłoby przyjąć część utraconego przez Chiny eksportu, są Indie i Indonezja.

Państwami, które posiadają odpowiednią liczbę ludności, dużą gospodarkę oraz perspektywę dynamicznego wzrostu gospodarczego i które mogłoby przyjąć część utraconego przez Chiny eksportu, są Indie i Indonezja. Jednak uwzględniając niską siłę nabywczą ludności tych państw oraz  politykę gospodarczą, wydaje się to mało prawdopodobne.

Wpływ amerykańskich ceł na chiński eksport do USA  (wynoszących w dniu pisania tekstu 54%, jednak mogących wrosnąć do poziomu 104% w ciągu najbliższych dwóch dni), może być znaczący, gdyż Dang Wang (“China director at Euroasia Group”) ocenia, że marże chińskich eksporterów, sprzedających swoje produkty na amerykańskim rynku, wynoszą od 30 do 40 procent.

Jeśli te dane są poprawne, oznaczałoby to, że znaczna część eksporterów nie będzie miała interesu ekonomicznego w handlu z USA.

Chiński rynek wewnętrzny

W obliczu nieuniknionego spadku chińskiego eksportu oraz potencjalnych problemów ze zdobyciem nowych rynków, które w sposób znaczny amortyzowałyby ten spadek, naturalnym wydaje się przekierowanie produkcji na rynek krajowy. Rynek ten boryka się jednak z dużymi problemami demograficznymi. W 2024 roku:

• Liczba dzieci w wieku 0 – 15 lat w Chinach wyniosła 239,9 miliona osób (spadek o 8 milionów do 2023 roku), stanowiąc 17,1% populacji (w 2023 17,6%)
• Liczba osób w wieku 16 – 59 lat wyniosła 857,89 miliona osób (spadek o 7 milionów wobec 2023), stanowiąc 60,9% populacji (w 2023 61,3%)
• Liczba osób w wieku 60 lat i więcej wyniosła 310,3 miliona (wzrost o 12,7 miliona wobec 2023), stanowiąc 22% populacji (2023- 21,1%)

Zmieniająca się struktura demograficzna społeczeństwa będzie oddziaływać negatywnie na wzrost konsumpcji w ChRL. Istotnejest również, że w ciągu najbliższej dekady spadek liczby osób w wieku produkcyjnym znacząco przyspieszy, osiągając poziom kilkunastu milionów osób rocznie. Komunistyczna Partia Chin próbuje temu przeciwdziałać, poprzez podniesienie wieku emerytalnego.

• o 3 lata mężczyznom, z 60 do 63 lat
• kobietom na stanowiskach kierowniczych i biurowych z 55 do 58 lat
• dla pozostałych kobiet, z 50 do 53 lat.

Reforma ta może jedynie w niewielkim stopniu amortyzować wpływ demografii na poziom konsumpcji w Chinach. Znacznie ważniejszy dla amortyzacji starzenia się społeczeństwa jest wzrost wykształcenia osób w wieku produkcyjnym, który teoretycznie powinien przekładać się na wyższe zarobki oraz zwiększenie poziomu dochodu dyspozycyjnego. Obecnie statystyczna osoba w tym wieku w Chinach ma za sobą 11,21 lat edukacji (wzrost o 0,16 roku w stosunku do 2023).

Jednak kluczowym czynnikiem amortyzującym procesy demograficzne jest migracja pracowników z terenów wiejskich do miast. W 2024 roku liczba mieszkańców chińskich miast wzrosła o około 7 milionów osób, jednak dynamika wzrostu wyhamowuje; dla porównania w 2023 wzrost ten wynosił 14 milionów osób. W wyniku zarówno migracji, jak i faktu, że większość chińskiej młodzieży mieszka w miastach, w 2024 roku liczba nowych miejsc pracy w miastach wyniosła 12 milionów.

Reasumując, uwzględniając przyspieszenie dynamiki spadku liczby osób w wieku produkcyjnym oraz wzrost odsetka osób w wieku emerytalnym w chińskim społeczeństwie, mało prawdopodobne wydaje się, żeby chińskie przedsiębiorstwa mogły amortyzować straty poniesione w wyniku nałożenia przez USA ceł za pomocą przekierowania swojej produkcji na rynek wewnętrzny.

Komentarz autora

Długotrwałe obowiązywanie wysokich ceł na chiński eksport do USA wraz z pogarszającą się demografią Chin będzie olbrzymim wyzwaniem dla ich gospodarki. Trudno jednak wyrokować czy Chiny poradzą sobie z tym wyzwaniem. Wartym uwagi jest fakt, że bogate społeczeństwo amerykańskie, w którym rośnie liczba osób w wieku produkcyjnym, przyzwyczajone do “amerykańskiego stylu życia”, będzie potrzebować rosnącej liczby produktów konsumpcyjnych, a zastąpienie Chin w roli jednego z głównych dostawców takich dóbr (szczególnie biorąc pod uwagę, że inne państwa również zostały objęte sankcjami) będzie wysoce problematyczne.

Dzisiaj nie wiemy, które społeczeństwo, amerykańskie czy chińskie, wyjdzie z tej batalii bardziej pokrzywdzone. Kluczowe dla Europejczyków powinno natomiast być to, jak ta wielka rywalizacja wpłynie na społeczeństwa Unii Europejskiej. Być może najlepszą strategią będzie przyglądanie się, jak dwa wielkie ośrodki gospodarcze grają w grę na wyniszczenie, samemu próbując na tym zyskać?