Zmierzch Wschodu – Huang Yasheng

W jaki sposób Chiny zbudowały i od wieków utrzymują swoją potęgę oraz dlaczego teraz grozi im upadek i porażka w wyścigu z Zachodem

Chińskie społeczeństwo od czasów starożytnych jest kształtowane przez model EAST (egzaminy, autokrację, stabilność i technikę). Od funkcjonującego od 587 roku egzaminu do służby cywilnej, znanego jako keju, po system zarządzania kadrami Komunistycznej Partii Chin (KPCh) – kolejne chińskie autokratyczne władze rozwinęły wyjątkowe narzędzia służące homogenizacji idei, norm i praktyk. Jednak to ujednolicenie ma ogromną wadę – tłumi kreatywność i ostatecznie może doprowadzić do upadku współczesnych Chin.

Yasheng Huang pokazuje drogę od dynamizmu do skrajnej stagnacji, którą przeszły Chiny po wprowadzeniu egzaminów keju. Okresy największej prosperity, takie jak za czasów dynastii Tang (618–907) czy pod rządami reformatorskiej KPCh, następowały wtedy, gdy wielkość i siła biurokracji (skala) były równoważone zróżnicowaniem idei (zakresem). Doceniając niezwykły sukces Chin w ostatnim półwieczu, autor dostrzega zagrożenia, jakie mogą pojawić się w konsekwencji odejścia od reform politycznych i gospodarczych pod rządami obecnego przywódcy Chin Xi Jinpinga. KPCh ponownie przedkłada konformizm nad nowe idee, powracając do modelu keju, który ostatecznie doprowadził do upadku chińskiej potęgi.

Duży naród jest zarówno błogosławieństwem, jak i przekleństwem. Czy chińscy przywódcy potraktują poważnie lekcję płynącą z historii Państwa Środka? Czy uda im się ocalić prawdziwe źródło swojej prosperity?

Chiny nie raz nas zaskakiwały i z pewnością zrobią to ponownie. Era Xi Jinpinga ponownie stawia przed nami wiele z tych pytań, na których odpowiedzi uważaliśmy za oczywiste.

To z pewnością najlepsza książka poświęcona chińskiej biurokracji, jaką czytałem, i prawdopodobnie jedna z najlepszych poświęconych Chinom. – Tyler Cowen, Marginal Revolution

Wciągająca, pouczająca pozycja, która z historycznej perspektywy przygląda się współczesnym Chinom. Objaśnia niepokojące idiosynkrazje i zagrożenia, których doświadczają Chiny pod rządami Xi Jinpinga. – George Magnus, autor Red Flags: Why Xi’s China Is in Jeopardy 

Pochodzący z Pekinu, od czterech dekad pracujący w USA strateg gospodarczy Yasheng Huang przekracza granice swojej domeny. Prezentuje przenikliwą analizę chińskiego modelu politycznego i rozwojowego. Wyjaśnia je za pomocą czterech, mocno osadzonych w historii, tytułowych pojęć: egzaminy, autokracja, stabilność i technologie (EAST). Słusznie eksponuje element skali, czyli interesów Imperium oraz nadrzędną rolę państwa, kosztem społeczeństwa, ostatnio w „erze Xi Jinpinga” (od 2012 r.) znowu wyraźnie rosnącą. Autor twierdzi, że Xi zakłócił logikę prowadzonych od końca 1978 r. reform i dlatego przewiduje, iż czeka nas „era dramatów, niespodzianek i konwulsji”. Ze względu na wagę i rangę obecnych Chin oraz procesów w nich zachodzących, tak wnikliwie tu opisanych, lektura absolutnie obowiązkowa.

– prof. dr hab. Bogdan Góralczyk, autor unikatowego Chińskiego Tryptyku

Ależ to jest świetna książka! Yasheng Huang zachowuje idealną równowagę, harmonię wręcz, między wiedzą specjalistyczną, a popularyzatorską. Jest doświadczonym ekspertem, co widać na każdej stronie, a jednocześnie pisze w sposób zrozumiały dla zwykłego czytelnika. Świetnie ukazuje wielowiekowy „autokratyczny rodowód” Chin, potężnie wdrukowane i zakotwiczone wzorce podporządkowania, tworzące „państwo bez społeczeństwa”. To książka dla każdego interesującego się Chinami, a dla tych, którzy mają z nimi jakąkolwiek styczność, pozycja absolutnie obowiązkowa.

– dr hab. Michał Lubina, prof. UJ, autor dziesięciu książek, w tym czterech o Chinach, m. in. Niedźwiedź w objęciach smoka. Jak Rosja została młodszym bratem Chin i Chiński obwarzanek. Od Tajwanu po Tybet, czyli jak Chiny tworzą imperium

Autor w niezwykle zajmujący sposób odpowiada na najtrudniejsze pytania, jakie stawiają sobie sinologowie: co czyni Chiny tak stabilnymi? Swoje teorie opiera na szeregu najnowszych badań naukowych, częściowo własnych. To pozycja zarówno dla ekspertów, którzy zjedli zęby na Chinach, jak i dla osób zupełnie w chińskiej materii nowych, które szukają odpowiedzi na pytania, w jakim kierunku zmierza nasz świat.

– dr hab. Marcin Jacoby, sinolog, tłumacz, literaturoznawca, prof. Uniwersytetu SWPS, kierownik Centrum Cywilizacji Azji Wschodniej, dziekan Wydziału Nauk Humanistycznych w Warszawie, kierownik Zakładu Studiów Azjatyckich

Wybitny specjalista od ekonomii i zarządzania międzynarodowego badający dzieje Chin – Huang Yasheng uzasadniał, że imperialny mechanizm rekrutowania służby cywilnej keju narzucony w czasach dynastii Sui (581-618) zdusił silnie zakorzenioną kreatywność Chińczyków będącą podstawą rozwoju innowacji. Zwracał uwagę, że przełomowe wynalazki pojawiały się głównie w okresach nasilonej rywalizacji pomiędzy chińskimi państwami, które samoistnie tworzyły przestrzeń dla nowatorskich pomysłów. W warunkach scentralizowanego państwa, następujący po sobie cesarze traktowali jednak system egzaminacyjny jak narzędzie indoktrynacji, pozwalające wymuszać posłuszeństwo poddanych. W konsekwencji państwo z łatwością monopolizowało najlepszy kapitał ludzki, hamując kreatywny rozwój społeczeństwa. Współcześnie Xi Jinping, podążając tropem swoich poprzedników, konsoliduje władzę. Narzucając obywatelom jednolity schemat myślenia, znacząco osłabia innowacyjny potencjał kraju. Zarazem jednak Chiny utrzymują zdolność do zwiększania skali poprzez duże inwestycje w naukę oraz technologie, takie jak sztuczna inteligencja i przetwarzanie danych w chmurze. To niewątpliwie powinno skłaniać Zachód do refleksji w kontekście walki o przywództwo technologiczne z Chinami.

– dr hab. Łukasz Gacek, prof. UJ, kierownik Zakładu Chin w Instytucie Bliskiego i Dalekiego Wschodu, autor m.in. książki Nowy wspaniały świat…? Strategiczne narracje Chin a reforma systemu globalnego zarządzania

YASHENG HUANG jest profesorem ekonomii globalnej i zarządzania w MIT Sloan School of Management, gdzie założył i kieruje China Lab i India Lab. Jego obszary badawcze obejmują kształtowanie kapitału ludzkiego w Chinach i Indiach. Napisał m.in. Capitalism with Chinese Characteristics: Entrepreneurship and the State.