Szczyt Trójmorza w cieniu rosyjskiej inwazji na Ukrainę
Więcej na temat Inicjatywy Trójmorza w 34. numerze US
W dniach 20-21 czerwca w Rydze odbył się siódmy szczyt Inicjatywy Trójmorza (3SI), dla którego ważnym punktem odniesienia była trwająca rosyjska agresja na Ukrainę i jej wpływ na bezpieczeństwo regionu.
Bezprecedensowe zbliżenie jakie ma miejsce między Ukrainą, a większością państw tworzących Inicjatywę Trójmorza ma swoje konkretne wymiary w postaci coraz gęstszych wzajemnych powiązań w obszarach infrastruktury, handlu, a także energetyki. Wszystkie te domeny stanowią główne pola zaangażowania państw Europy Środkowo-Wschodniej we wzajemną współpracę w ramach tego formatu. Stąd naturalnym krokiem, było ogłoszenie w pierwszym dniu ryskiego szczytu, stworzenia przez państwa Trójmorza nowej formy partnerstwa z krajami spoza formatu, tzw. „partnerstwa uczestniczącego”, którego pierwszym beneficjentem ma być właśnie Ukraina, a docelowo także inne państwa leżące niegdyś w sowieckiej strefie wpływów. Jak stwierdził Prezydent RP Andrzej Duda w swoim przemówieniu podczas pierwszego dnia szczytu: „Zakładamy, że ten sam rodzaj partnerstwa może stać się udziałem państw, które leżą w Europie Środkowej, a dzisiaj jeszcze nie są członkami UE, ale do Unii aspirują – poinformował. Z wypowiedzi tej można wnioskować, że kolejnym państwem, które może zacieśnić swoje powiązania z Trójmorze, będzie prawdopodobnie Mołdawia.
Wśród potrzeb, które prezydent Duda, wymienił w pierwszej kolejności, jeśli chodzi o pogłębienie powiązań między państwami formatu, a Ukrainą, znalazły się m.in. konieczność rozbudowy połączeń kolejowych w tym budowy linii dużych prędkości np. Warszawa-Kijów oraz o połączeniach energetycznych w tym interkonektorach gazowych podobnych do tych, które dziś łączą Polskę z Litwą, czy w przyszłości z Czechami i być może Słowacją.
Prezydent Rumunii, która będzie gospodarzem przyszłorocznego szczytu (już drugi raz, poprzedni miał miejsce w 2018 roku) potwierdził, że Format, położy duży nacisk na włączenie Ukrainy w działania Inicjatywy.
Udział w szczycie za pośrednictwem transmisji online wziął także Prezydent Ukrainy Volodymyr Zelensky, który wygłosił przemówienie podkreślając rolę 3SI we wspieraniu Ukrainy i potwierdził zainteresowanie Ukrainy aktywnym członkostwem w formacie.
Podczas szczytu przywódcy państw inicjatywy dyskutowali także o perspektywach większego zaangażowania partnerów strategicznych Inicjatywy, budowania współpracy między państwami członkowskimi 3SI oraz o otwartości na współpracę z podobnie myślącymi partnerami regionalnymi i globalnymi, w tym wsparciu Wielkiej Brytanii i Japonii dla projektów realizowanych w ramach Inicjatywy. To właśnie zaangażowanie zagranicznego kapitału przede wszystkim z państw anglosaskich, ale także z Azji w regionie, będzie kluczowa dla dalszych losów tego formatu. Do tej pory stosunkowo niewielkie zaangażowanie prywatnych inwestorów w projekty Trójmorza, stanowi jeden z poważniejszych problemów formatu. Ważna pytanie w tym kontekście, które należy zadać dotyczy tego, jak fakt większej niestabilności w tej części Europy, może wpłynąć na atrakcyjność inwestycyjną państw takich jak Polska, państwa bałtyckie, czy Rumunia, które stały się w ostatnich miesiącach państwami „przyfrontowymi”?
Prezydent Łotwy, jako gospodarz szczytu komentując tegoroczną Deklarację Prezydentów Państw 3SI, która została przyjęta w 2022 r. podczas zamkniętej sesji, podkreślił niezłomne poparcie dla Ukrainy i gotowość do bliższej współpracy z nią w ramach Inicjatywy. Poruszono w niej także kwestię potencjału inicjatywy w zakresie wspierania rozwoju projektów infrastrukturalnych nie tylko w regionie, ale także z udziałem sąsiadów regionu, co wzmocni strategie realizowane w ramach UE oraz poszerzy możliwości współpracy transatlantyckiej. W deklaracji podkreślono również znaczenie rozwijania współpracy w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, zwracając uwagę na potencjał regionu w zakresie rozwoju zrównoważonych projektów w sektorze energetycznym, transportowym i cyfrowym.
Szczyt Trójmorza w Rydze, stał się także okazją do potwierdzenia zainteresowania Inicjatywą ze strony USA. Główna amerykańska instytucja rozwoju, czyli International Development Finance Corporation (DFC) uzgodniła warunki z Funduszem Inwestycyjnym Inicjatywy Trójmorza, które stanowić mają podstawę do zawarcia umowy o amerykańskim wsparciu finansowym dla formatu w wysokości 300 mln. dolarów (ok. 280 mln. euro). Jak czytamy w komunikacie prasowym na stronie Inicjatywy: „Finansowanie DFC będzie wspierać inwestycje energetyczne i infrastrukturalne, które zwiększają bezpieczeństwo energetyczne, ułatwiają dywersyfikację źródeł energii i poprawiają łączność w regionie Trójmorza”. Inwestycja DFC zwiększyłaby zaangażowanie kapitałowe Funduszu do około 1,3 mld euro (sam wkład Polski to około 750 mln euro). DFC i Fundusz oczekują, że finansowanie zostanie sfinalizowane jeszcze w tym roku. W tym miejscu należy przypomnieć, że Sekretarz Stanu poprzedniej amerykańskiej administracji – Pompeo, obiecywał amerykańskie wsparcie finansowe dla Trójmorza na poziomie 1 mld. dolarów, którego zaledwie pierwszą transzą byłoby zaangażowanie kapitałowe na poziomie 300 mln. USD. Obecnie, nie wiadomo, czy obecna administracja w Białym Domu zamierza poprzestać na zadeklarowanych przez DFC wsparciu, czy może Waszyngton nadal zamierza się wywiązać, ze swoich wcześniejszych zobowiązań.
Marek Stefan
